ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ, 25 ଅଗଷ୍ଟ: ଚାଇନା ତିବ୍ବତର ମେଦୋଗ ଜିଲ୍ଲାରେ ବ୍ରହ୍ମପୁତ୍ର ନଦୀ (ୟାରଲୁଙ୍ଗ ଜାଙ୍ଗବୋ) ଉପରେ ବିଶ୍ୱର ସର୍ବବୃହତ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ ଡ୍ୟାମ ନିର୍ମାଣ କରିବାକୁ ଯୋଜନା କରୁଛି। ୧.୨ ଟ୍ରିଲିୟନ ୟୁଆନ (୧୩୭ ବିଲିୟନ ଡଲାର) ବ୍ୟୟରେ ନିର୍ମିତ ହେବାକୁ ଥିବା ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପ, ବର୍ତ୍ତମାନର ‘ଥ୍ରି ଗର୍ଜେସ ଡ୍ୟାମ’କୁ ଅତିକ୍ରମ କରି ବିଶ୍ୱର ସବୁଠାରୁ ବୃହତ ଜଳବିଦ୍ୟୁତ କେନ୍ଦ୍ର ହେବ। ପ୍ରତିବର୍ଷ ପ୍ରାୟ 300 ବିଲିୟନ କିଲୋୱାଟ ଆୱାର ବିଦ୍ୟୁତ ଉତ୍ପାଦନ କରି, ବ୍ରିଟେନର ବାର୍ଷିକ ବିଦ୍ୟୁତ ଚାହିଦାକୁ ପୂରଣ କରିପାରିବ।
📌 ଭାରତର ଚିନ୍ତା
ଭାରତୀୟ ସରକାରୀ ଆକଳନ ଅନୁସାରେ, ଏହି ଡ୍ୟାମ ଶୁଷ୍କ ଋତୁରେ ବ୍ରହ୍ମପୁତ୍ରର ଜଳପ୍ରବାହକୁ 85% ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହ୍ରାସ କରିପାରେ। ଏଥିପରିଣାମରେ ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶ ଓ ଆସାମର କୃଷି, ସେଚନ ଏବଂ ପାନୀୟ ଜଳ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଗୁରୁତର ପ୍ରଭାବ ପଡ଼ିପାରେ। ସୀମାନ୍ତରେ ଚାଇନାର ଭୂଖଣ୍ଡ ଦାବି ଥିବାରୁ ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପ ଆହୁରି ସୁକ୍ଷ୍ମ ଓ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ହୋଇଯାଇଛି। ଭାରତ ଆଶଙ୍କା କରୁଛି ଯେ, ସଂଘର୍ଷ ସମୟରେ ଚାଇନା ଜଳକୁ ‘ହାଇଡ୍ରୋ-ଅସ୍ତ୍ର’ ଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରିପାରେ।
📌 ଚାଇନାର ପକ୍ଷରୁ ଦାବି
ଚାଇନା କହିଛି ଯେ, ପ୍ରକଳ୍ପ ସୁରକ୍ଷା ଓ ପରିବେଶୀୟ ମାନକ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଛି। ସେମାନେ 2006ରୁ ଭାରତ ସହ ଓ 2008ରୁ ବାଂଲାଦେଶ ସହ ଜଳବିଜ୍ଞାନ ତଥ୍ୟ ଆଦାନପ୍ରଦାନ କରୁଥିବାକୁ ଦାବି କରିଛନ୍ତି। ଚାଇନା ଆଉ କହିଛି ଯେ, ଏହା ନିମ୍ନବାହୀ ଦେଶଗୁଡ଼ିକୁ (ଭାରତ-ବାଂଲାଦେଶ) କୌଣସି ପ୍ରତିକୂଳ ପ୍ରଭାବ ପକାଇବ ନାହିଁ।
📌 ଭାରତର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା
ଚାଇନାର ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ପ୍ରତିବାଦ କରି, ଭାରତ **ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶର ସିଆଙ୍ଗ ନଦୀ ଉପରେ 11,000 ମେଗାୱାଟ ‘ସିଆଙ୍ଗ ଆପର ମଲ୍ଟିପର୍ପସ ପ୍ରୋଜେକ୍ଟ (SUMP)’**କୁ ତ୍ୱରାନ୍ୱିତ କରିଛି। ଏହି ଡ୍ୟାମର 9 ବିଲିୟନ ଘନମିଟର ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ କ୍ଷମତା ରହିବ। ତେବେ, ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପରେ 16ଟି ଆଦିବାସୀ ଗାଁ ବୁଡ଼ିଯିବା ସହ 10,000ରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ପ୍ରଭାବିତ ହେବେ।
📌 ପରିବେଶ ଓ ଭୂକମ୍ପ ଝୁଳି
ହିମାଳୟର ଭୂକମ୍ପ ପ୍ରବଣ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥିବାରୁ, ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପରେ ଭୂମିସ୍ଖଳନ, ବନ୍ୟା, ହିମବାହ ବିପଦ ସହିତ ନଦୀର ପଙ୍କ ପ୍ରବାହ କମିଯିବା ଭଳି ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ସୃଷ୍ଟି ହେବାର ଆଶଙ୍କା ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ କରୁଛନ୍ତି।
📌 ସମାଧାନର ପରାମର୍ଶ
ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ, ଚାଇନା-ଭାରତ-ବାଂଲାଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଜଳଭାଗୀଦାରୀ ଚୁକ୍ତି (Water-sharing treaty) ସ୍ଥାପନ କଲେ ସମସ୍ୟାର ସୁସ୍ଥ ସମାଧାନ ହୋଇପାରେ।
📌 ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସତର୍କବାଣୀ
ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ପେମା ଖାଣ୍ଡୁ ଚାଇନାର ଡ୍ୟାମକୁ “ଜଳ ବୋମା” ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି। ସେ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ଏହା ସିଆଙ୍ଗ ଅଞ୍ଚଳରେ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ଏବଂ ଭାରତର ପ୍ରତିକାଳୀନ ପ୍ରକଳ୍ପ ଜଳ ସୁରକ୍ଷା ଓ ବନ୍ୟା ପ୍ରତିରୋଧ ପାଇଁ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ।